Sosyal Fobi
Sosyal fobi, performans korkusu ya da toplum içinde yapılan davranıştan utanma korkusu vb gibi durumlarla karakterize olan sosyal anksiyete bozukluğudur. Bu durumu yaşayan hastalarda, düşük bireysel özsaygı ve diğerlerinin fikirlerine karşı fazla hassasiyet gözlemlenir. Sosyal fobi iki alt tipe bölünebilir: (1) genel sosyal fobi ve (2) genel olmayan sosyal fobi. Genel sosyal fobide hastalar performansları ile ilgili birçok durumda kaygılı olurlar. Genel olmayan sosyal fobide ise sadece bir ya da iki durumda kaygılı olma durumu vardır (topluluk önünde konuşma ya da başkaları önünde yerken kaygı duyma vb) (Moutier & Stein, 1999).
Sosyal fobi, tipik olarak ergenlikte başlayan ve genel utangaçlıkla kendini gösteren bir anksiyete bozukluğudur. DSM-V kriterlerine göre tanı konulabilmesi için bireylerde sosyal ya da performansla ilgili kalıcı olarak gözlemlenen korku, anksiyete ya da kaçışın 6 ay ya da daha fazla sürmesi gerekmektedir (Association, 2013). Hastalığın doğal seyri, remisyon olmayan ve zamanla diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla komorbidite gösteren bir süreci izler. Erken dönemde başladığı için, psikolojik gelişimi ve sosyal ilişkileri etkileyerek hastanın yaşamını sınırlandırır.
Sosyal Fobi Demografi ve Risk Faktörleri
Anksiyete bozuklukları arasında sosyal fobi (%13.3) Amerika’da en yaygın üçüncü psikiyatrik hastalıktır (Kessler et al., 1994). Cinsiyet farklılığının sosyal fobi üzerine etkisini gösteren başka bir çalışmada ise kadınlarda sosyal fobinin yaşam boyu yaygınlığı %15.5 iken erkeklerde %11.1’dir (Weinstock, 1999). Araştırmacılar kadınların sosyal fobiye yatkınlığının erkeklerden daha fazla olmasını cinsiyet rolü ve sosyal beklentilerle açıklamaktadır. Örnek vermek gerekirse, özellikle kadınlar topluluk önünde konuşmakta erkeklerden daha fazla korku yaşamaktadırlar. Sosyal fobi 18-29 yaş arasındaki daha az eğitimli, bekar ve sosyo-ekonomik statüsü daha düşük bireylerde daha sıklıkla görülmektedir (Schneier, Johnson, Hornig, Liebowitz, & Weissman, 1992).
Sosyal Fobi Tedavi Yöntemleri
Yapılan çalışmalarda paroxetin adlı molekülün klinik olarak sosyal fobi ile ilişkili semptomları azalttığı gözlemlenmiştir (Stein et al., 1998). Ayrıca ilaç ile ilgili ciddi advers olay gözlemlenmemesi paroxetinin güvenli bir ilaç olduğunu göstermektedir. Benzodiazepin ve diğer farmokolojik terapilerin de sosyal fobi tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir. Ancak özellikle benzodiazepinin bağımlılık yapıcı etkisi düşünüldüğünde, bireylerde kötüye kullanım yaratabileceği için uzun dönem kullanımda hastalar fiziksel olarak bağımlılık hissedebilirler (Marshall, Schneier, Fallon, Feerick, & Liebowitz, 1994). Bu açıdan bakıldığında paroxetin iyi tolere edilen ve bağımlılık yaratmayan bir ajan olarak sosyal fobinin tedavisinde effektif olarak kullanılabilir. Yapılan başka bir çalışmada ise, davranışsal-bilişsel terapinin farmakolojik terapiden üstünlüğü kanıtlanamamıştır (Gould, Buckminster, Pollack, & Otto, 1997). Ancak davranışsal-bilişsel grup terapisinin plasebo grubuna oranla negatif anksiyete duygularını azalttığı bildirilmiştir (Rapee & Heimberg, 1997). Sonuç olarak, ilaç ve psikoterapiden sosyal fobiyi önlemede faydalanılabilir.
Sosyal Fobide Komorbidite
Panik bozuklukta olduğu gibi, sosyal fobide de komorbidite oranları yüksektir. Yapılan bir çalışmada, sosyal fobik bireylerin %49’u panik bozuklukla, %32’si yaygın anksiyete bozukluğu ile ve %11’i de obsesif kompulsif bozukluk ile tanı almıştır (Van Ameringen, Mancini, Styan, & Donison, 1991). Ancak bu çalışmaya sadece 57 birey katılmıştır. Örneklemin küçük olması sebebiyle bu çalışma için limitasyon sayılabilir. Sosyal fobi ile yapılan çalışmalar genelde alkolizm ya da alkolü kötüye kullanma ile ilgilidir. Sosyal fobik bireylerin alkol kullanarak anksiyete ile ilişkili semptomlarını rahatlamayla azaltmaya çalıştığı daha önce raporlanmıştır, ancak alkolik sosyal fobiklerde daha ağır sosyal fobi semptomları ve alkolism gelişmesine yatkınlık gözlemlenmiştir (Schneier, Martin, Liebowitz, Gorman, & Fyer, 1989).
Kaynaklar
Association, A. P. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®). American Psychiatric Pub.
Gould, R. A., Buckminster, S., Pollack, M. H., & Otto, M. W. (1997). Cognitive‐behavioral and pharmacological treatment for social phobia: A meta‐analysis. Clinical Psychology: Science and Practice, 4(4), 291–306.
Kessler, R. C., McGonagle, K. A., Zhao, S., Nelson, C. B., Hughes, M., Eshleman, S., … Kendler, K. S. (1994). Lifetime and 12-month prevalence of DSM-III-R psychiatric disorders in the United States: results from the National Comorbidity Survey. Archives of General Psychiatry, 51(1), 8–19.
Marshall, R. D., Schneier, F. R., Fallon, B. A., Feerick, J., & Liebowitz, M. R. (1994). Medication therapy for social phobia. The Journal of Clinical Psychiatry, 55, 33–37.
Moutier, C. Y., & Stein, M. B. (1999). The history, epidemiology, and differential diagnosis of social anxiety disorder. The Journal of Clinical Psychiatry.
Rapee, R. M., & Heimberg, R. G. (1997). A cognitive-behavioral model of anxiety in social phobia. Behaviour Research and Therapy, 35(8), 741–756.
Schneier, F. R., Johnson, J., Hornig, C. D., Liebowitz, M. R., & Weissman, M. M. (1992). Social phobia: comorbidity and morbidity in an epidemiologic sample. Archives of General Psychiatry, 49(4), 282–288.
Schneier, F. R., Martin, L. Y., Liebowitz, M. R., Gorman, J. M., & Fyer, A. J. (1989). Alcohol abuse in social phobia. Journal of Anxiety Disorders, 3(1), 15–23.
Stein, M. B., Liebowitz, M. R., Lydiard, R. B., Pitts, C. D., Bushnell, W., & Gergel, I. (1998). Paroxetine treatment of generalized social phobia (social anxiety disorder): a randomized controlled trial. Jama, 280(8), 708–713.
Van Ameringen, M., Mancini, C., Styan, G., & Donison, D. (1991). Relationship of social phobia with other psychiatric illness. Journal of Affective Disorders, 21(2), 93–99.
Weinstock, L. S. (1999). Gender differences in the presentation and management of social anxiety disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, 60, 9–13.
İlk yorum yapan olun