Halo Etkisi: İlk İzlenim Önemlidir!

Halo Etkisi: İlk İzlenim Önemlidir!

Bizler, televizyon dizilerindeki ve komedi şovlarındaki ünlülere hep ilgi duymuşuzdur. Onların güzellikleri, yakışıklılıkları ya da rollerini nasıl oynadıkları hep merakımızı çekmiştir. İşte bu noktada Halo Etkisi, onların bizi nasıl etkilediğine dair sır perdesini aralamakta. Dilerseniz, önce Halo Etkisi’nin ne olduğundan bahsedelim: Bir bayansınız varsayalım! Tanımadığınız bir erkeği hayatınızda ilk defa gördünüz. İlk izlenim gayet hoş tabii. Yakışıklı ve düzgün görünümlü bir beyefendi tam da karşınızda. Bir anda edindiğiniz bu ilk izlenime göre bu “yakışıklı beyefendi” dünyanın en zeki, en yardımsever, en hoşgörülü, en sıcakkanlı, en efendi kişiği kılığına sizin dünyanızda bürünmüş oluyor. Biz bilmiyoruz ama söylüyoruz, hemen inanmayın, gerçeği zaman gösterecek.

Nisbet ve Wilson’ın (1977) üniversite öğrencileriyle yaptıkları çalışmada, üniversite öğrencilerinden video ile kaydedilmiş mülakattaki değişik rollerdeki psikoloji hocasını farklı özellikleriyle değerlendirmeleri istenmekte. Öğrenciler iki ayrı gruba bölündükten sonra, her birine iki farklı mülakattaki aynı Fransız kökenli İngilizce konuşan Belçikalı psikoloji hocası oldukça anlaşılabilir bir aksanla izletiliyor.

İlk videoda, hoca kendini beğenilen, öğrencilerin zekasına saygılı, öğretme yeteneğinde oldukça esnek ve hevesli biri olarak sunuluyor. Diğer mülakatta ise, tamamıyla farklı bir şekilde, soğuk ve saygısız tavırları ve katı öğretme yeteneğinde bir kişi olarak tanıtılıyor.

Videoyu izleyen öğrencilerden daha sonra, hocanın dış görünüşü, tavırları ve aksanının değerlendirilmesi isteniyor. Not edilmesi gereken olgu ise her iki videoda hocanın rol yaptığının anlaşılmaması ve aksanının aynı tutulması.
Sonuçlar ise şaşırtıcı. Öğrenciler videoda yüksek puan verdikleri hocaya bunu neden verdiklerinin farkında bile değiller. Öğrenciler aslında Halo Etkisi’nin ne olduğunun bilincinde de değiller. İkna oldukları şey ise şu, değer yargıları hocanın dış görünüşü, tavırları ve aksanıyla yani bizim içsel olarak bir kişi hakkında yaptığımız tüm değerlendirmelerle doğru orantılı olarak değişiyor. Hocanın sadece ne kadar sevilebilir olmasıyla değil.

Aslında Halo etkisinde ilginç olan şey şu: İnsanlar bu olguyu anladıkları konusunda bilinçli olabilirler, ancak ne olup bittiğinin farkında değiller. Bizler farkında olmadan, insanları eleştiriyor ve değerlendiriyoruz. Mesela bir hocanın aklında çok başarılı bir öğrenci var, ya da reklamlarda gördüğümüz çok güzel bayanlar ve yakışıklı erkekler. Bundan sonrasında onlar da hep öyle kalıyorlar. Farkında olmadan yaptığımız genel değer yargılarıyla, aslında o kişileri hep popüler yapıyoruz. Sonuç olarak da “marketing” ve reklamlarda da hep onlar kullanılıyor.

Kaynaklar

Nisbett, R. E., & Wilson, T. D. (1977). The halo effect: Evidence for unconscious alteration of judgments. Journal of personality and social psychology, 35(4), 250.